واکاوی روند نمایه‌های فرین بارش در حوضه کارون با بهره گیری از داده های شبکه ای APHRODITE

توجه به تغییرات اقلیمی در دهه­های اخیر به سبب پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیان­های مالی مرتبط با رخدادهای فرین جوی افزایش یافته است. در این ارتباط، واکاوی مقادیر حدی بارش و رویدادهای مرتبط با آن از اهمیت خاصی در مدیریت بخش­های مختلف نظیر کشاورزی، منابع آب، شهرسازی و حمل و نقل برخودار است. در این پژوهش به منظور واکاوی روند نمایه­های فرین بارش در حوضه آبریز کارون از داده­های پایگاه شبکه­ای بارش افرودایت طی دوره زمانی 2007-1951 در تفکیک مکانی 25/0 × 25/0 درجه­ی قوسی بهره گرفته شد. نخست، آرایه داده­های اولیه در ابعاد 21000×20819 برای کل منطقه­ی خاورمیانه در نرم­افزار مت­لب تولید شد. سپس آرایه­ای در ابعاد 100×20819 از آرایه اولیه استخراج گردید که حوضه کارون را در بر می­گرفت. سطرهای این آرایه نماینده­ی روزها و ستون­های آن نماینده­ی یاخته­های مکانی بود. در ادامه، نمایه­های بیشینه بارش یک روزه (RX1)، نمایه ساده شدت بارش (SDII)، تعداد روزهای با بارش مساوی و یا بیشتر از 10، 20 و 25 میلی­متر (R25, R20, R10)، تعداد روزهای متوالی خشک (CDD)، تعداد روزهای متوالی مرطوب (CWD)، مجموع سالانه بارش روزهای خیلی مرطوب (R95p) و مجموع سالانه روزهای با بارش بسیار مرطوب (R99p) از لیست نمایه­های استاندارد توصیه شده توسط کمیته­ی اقلیم­شناسی سازمان هواشناسی جهانی و برنامه­ی تحقیقاتی تغییرپذیری و پیش­بینی اقلیم انتخاب شد و برای شناسایی و تحلیل روند از روش ناپارامتری من- کندال استفاده گردید. یافته­ها نشان داد که در پهنه­های شرقی، شمالی و مرکزی حوضه کارون، روند، غالباً مثبت و بر روی بخش اندکی از آن در غرب و جنوب منفی است. نمایه­ها غالباً در غرب حوضه فاقد روند هستند. نه تنها بسامد رویداد بارش­های فرین در مناطق شرقی، شمالی و مرکزی حوضه رو به فزونی است؛ بلکه شدت و مقادیر بارش حاصل از آنها نیز افزایش یافته است. به عبارت دیگر، هم زمان رخداد بارش در این پهنه­ها در ده­های اخیر متمرکز شده و هم بخش قابل توجهی از بارش سالانه در طی چند روز از سال به صورت بارش­های سنگین و ابرسنگین اتفاق می­افتد. بیشترین گستره­ی روند افزایشی مربوط به نمایه­هایِ، نمایه­ی ساده­ی شدت بارش روزانه (SDII)، روزهای بسیار مرطوب (R99p)، روزهای همراه با بارش ابرسنگین (R25) و روزهای همراه با بارش بسیار سنگین (R20) می­باشد. کمترین تغییرات روند افزایشی نیز مربوط به نمایه­ی روزهای متوالی خشک (CDD) است.